Çocuğum Tırnak Yediğinde Ve Parmak Emdiğinde Ne Yapmalıyım?
Büyüme süreci her çocukta farklı etkiler ve tepkilerle kendini gösteren, önemli bir süreçtir. “Tırnak yeme” ve “parmak emme” alışkanlığı bu süreçte en yaygın görülen davranışlardır. Çocukta tırnak yeme davranışı ender olarak 5 aylık gibi erken bir dönemde görülebilse de, çoğunlukla 3-4 yaşından önce başlamaz. Parmak emme davranışı ise çocukların henüz anne karnında öğrendiği bir davranıştır. Parmak emme davranışının nedeni beslenme ile ilişkili bir durumdan ziyade duygusal doyum ile ilgilidir. Parmak emme davranışı 3-4 yaşına kadar normal kabul edilir. Ancak parmak emme ve tırnak yeme davranışlarının devamlılığı diş ve çene ile ilgili birtakım sağlık sorunlarına yol açabilmektedir. Çocukta tırnak yeme, parmak emme davranışının ortaya çıkmasından sonra bu davranışa neden olan olayları tespit etmek sürecin en önemli parçasıdır. Çünkü tırnak yeme ve parmak emme davranışının asıl nedeni ortadan kalkmadıkça davranış devam edecektir. Tırnak yeme ve parmak emme davranışına sebep olan olumsuzluklar her çocukta farklılık gösterebilir.
- Ailede ya da aile yakını bir bireyin tırnak yeme davranışı, çocuğun bu davranışı taklit yoluyla öğrenmesine neden olabilmektedir.
- Ebeveynlerin çocuğa karşı aşırı otoriter bir yaklaşım içerisinde olması, çocuğun kendisini baskı altında hissetmesine neden olacak, bu durum çocukta gerginlik, kaygı ve özgüven gibi sorunları ortaya çıkaracaktır. Kaygılı bir çocukta, tırnak yeme ve parmak emme gibi davranışlar gözlemlenmektedir.
- Sürekli eleştirilen, ilgisiz, sevgisiz bir ortamda büyüyen çocukların yaşadığı gerginlik, davranışları ile doğru orantılıdır. Çocuklar gerginliklerini azaltmak için parmak emme ya da tırnak yeme davranışı gösterebilirler.
- Ebeveynlerin sıklıkla tartışması ve geçimsizlikleri gibi aile içi yaşanan sorunlar da, bu davranışı ortaya çıkarabilmektedir.
- Ebeveynlerin aşırı kaygılı olması, çocuğu abartılı şekilde koruyup kollaması da çocuğun özgüven problemlerini tetikleyecektir. Bu durum da, bu tip davranışlara neden olabilmektedir.
- Anne babanın çocuklar arasında ayrım yapması, kardeş kıskançlığı gibi faktörler de davranışı ortaya çıkarabilmektedir. Ayrıca yeni bir kardeşin doğumu ile çocuk kaybettiği ilgiyi yeniden kazanmak için parmak emip, tırnak yemeye başlayabilmektedir.
- Ebeveynlerinden uzun süre ayrı kalan çocukların ebeveynleri tarafından reddedildiğini düşünmesi de bu duyguyla baş edememelerine neden olmaktadır ve bu tip bir davranışı ortaya çıkarabilmektedir.
Tırnak Yeme ve Parmak Emme Davranışını Gördüğünüzde Ne Yapmalısınız?
Öncelikle davranışı gözlemlediğinizde sakin olmalı, telaşa kapılmamalısınız. Parmak emdiği ya da tırnak yediği için aile içerisinde dikkatleri çocuğun üzerine çekmemeye özen göstermelisiniz. Bu durum, onu telaşlandıracak ve gergin hissetmesine neden olacaktır. Çocuğunuzu davranışıyla ilgili azarlamak, tenkit etmek, eleştirmek, ceza uygulamak ve alay etmek de doğru bir yaklaşım değildir. Bu tip yaklaşımlar, çocuğun korku ve kaygı hissetmesine neden olacaktır. Ebeveyn olarak siz, paylaşımcı oldukça ve çözüm odaklı yaklaşım sergiledikçe çocuğunuzun size güveni artacak ve sorunlarını sizinle paylaşmasında kolaylık sağlayacaktır.
Çözüm Önerileri ve Tavsiyeler
- Tırnak yeme ve parmak emme davranışını ilk defa gözlemliyorsanız öncelikle görmezden gelin ve uyarıda bulunmayın. Ancak dikkatini başka yöne yönlendirmek için ondan bir şey isteyebilir, ellerine onu meşgul edecek bir şeyler verebilirsiniz. Örneğin; mutfakta size yardım etmesi için görev verebilirsiniz. “Sen de tabakları sofraya götürebilir misin? Biraz yardımına ihtiyacım var.” “Haydi şimdi şu topu tut, oynayalım” gibi yönlendirmeler yaparak dikkatini başka yöne çekip davranışın zamanla sönümlenmesine pozitif etkide bulunabilirsiniz.
- Davranışın devam etmesi durumunda öncelikle tırnak yeme ve parmak emme davranışının zararları ve nasıl bir davranış olduğuna dair çocuğunuzla yapıcı bir şekilde konuşmalısınız. Davranışın zararları abartılmamalı, eleştirel ve yıkıcı bir üslup sergilenmemelidir ki; yaklaşımınız çocuğun baskı altında hissetmesine ve suçluluk psikolojisine girmesine yol açmasın. Konuşmanın sıklıkla tekrarlanması da çocuğun bir süre sonra bu konuda duyarsızlaşmasına yol açabileceğinden, çocuğunuzla konuşurken olabildiğince net ve anlaşılır olmaya özen göstermelisiniz.
- Çocuğunuzun kendi tırnak bakımı ile ilgilenmesi için onu motive edebilirsiniz. Böylece tırnak bakımının sorumluluğunu almış olur ve davranışın ortaya çıkmasını engellemeye olumlu etkisi olur. Tırnaklarını düzenli olarak kesmeye özen göstermeniz de uzadıkça vereceği rahatsızların önüne geçmeye yardımcı olur.
- Çocuğunuzu korktuğu ve kaygı duyduğu ortamlardan uzak tutmaya özen gösterin. Örneğin; televizyonda kaygı düzeyini arttıracak programlar izlememesine dikkat edin. Eğer varsa aile içerisindeki anlaşmazlık, huzursuzluk ve gerginlikleri çocuğunuza yansıtmayın.
- Çocuğunuza duygu ve düşüncelerini rahatlıkla ifade edebileceği ortamlar sağlayın. Çocuk, yaşadığı kaygıları ve çatışmaları ebeveynleriyle paylaştığında duygularını dışa vurabildiği için bu durum çocukta duygusal bir boşaltım sağlayacak dolayısıyla çocukta tırnak yeme ya da parmak emme gibi olumsuz bir davranışın ortaya çıkması engellenmiş olacaktır.
- Çocuğunuz tırnak yeme ve parmak emme konusunda sizden yardım talep ediyorsa, alternatif çözüm yolları üretebilirsiniz. Tırnaklarına kaliteli bir acı oje sürebilirsiniz, elini ağzına götürürken hatırlaması hem de ağzına götürdüğünde rahatsızlık duyarak davranıştan vazgeçmesi için parmaklarına renkli yara bantları yapıştırabilirsiniz. Tırnak yeme ya da parmak emme isteği geldiğinde bunu engellemek için stres topları, pürüzsüz bir taş ya da oyun hamuru şeklinde dokunsal olarak onu tatmin edecek başka bir nesne kullanması için teşvik edebilirsiniz. Tüm bunları yaparken, çocuğunuzun bu yardımları ceza olarak algılamamasına da özen göstermelisiniz. Bu nedenle istediği yöntemi denemesi için onu özgür bırakabilirsiniz. Eğer ilk denemeniz işe yaramadıysa çocuğunuza herkesin farklı olduğunu, bu nedenle farklı sonuçlar almanızın normal olduğunu açıklamalı ve başka çözüm yolları denemeye teşvik etmelisiniz. Alışkanlıkları kırmanın zor olduğunu ve çocuğunuza bu konuda destek vereceğinizi mutlaka söyleyin.
- Eğer ihtiyaç duyuyorsanız çalışmalara kısa bir süre ara verebilirsiniz. Sonrasında tekrar deneyin. Denemekten vazgeçmeyin.
Tüm alternatif çözüm yolları denendikten sonra çocuğunuzun davranışı sönümlenmediyse, bu problemin asıl kaynağının ortadan kalkmadığı anlamına gelebilir. Bu durumda davranış alışkanlık haline dönüşmeden bir uzmandan destek almanız fayda sağlayacaktır.
Derleyen ve Yazan: Psk. Yeşim ÜÇÜNCÜ ŞAHBAZ
Kaynakça:
Uzm. Klinik Psk. Ayşe Yılmaz / Çocuk Psikolojisini Anlama Kılavuzu
http://www.psikolojikdestek.pol.tr